Ćwiczenia toru oddechowego
Oddychanie jest nie tylko naturalną, niezbędną do życia czynnością fizjologiczną, ale jest także bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu artykulacyjnego.
Chcesz dowiedzieć się więcej o tym jak powinny wyglądać ćwiczenia toru oddechowego i jakich ćwiczeń nie powinnaś na własną rękę, bez konsultacji z logopedą, wykonywać w domu?
Prawidłowy oddech
W dzień i podczas snu dziecko powinno oddychać nosem. Taki tor oddechowy zapewnia właściwy rozwój aparatu artykulacyjnego, a nieprawidłowe oddychanie wpływa niekorzystnie na wymowę.
W czasie mówienia powietrze wdychane jest głównie ustami, a wydychane ustami lub nosem, w zależności od wypowiadanych dźwięków. Prawidłowy oddech podczas wypowiedzi to rytmiczny szybki wdech wykonany bez podnoszenia ramion i powolny, długi wydech, podczas którego odbywa się wypowiedź.
Dzieci mające kłopoty z prawidłowym gospodarowaniem powietrzem mówią niewyraźnie, nawet jeśli nie mają zaburzeń artykulacyjnych. Często zacinają się przy mówieniu, “połykają” końcówki wyrazów, przerywają wypowiedź w najmniej spodziewanym momencie. Mówią za głośno lub zbyt cicho. W mowę zaangażowane jest całe ciało, często dziecko mówiąc unosi ramiona, wyciąga szyję, staje na palcach itp.
Konsekwencje nieprawidłowego oddechu
- Oddychanie przez usta powoduje, że powietrze przepływające ponad językiem utrudnia jego właściwą pionizację. Dziecko ma w związku z tym problemy z artykulacją głosek wymagających podniesienia czubka języka (sz, ż, cz, dż, l, r).
- Powoduje powstanie i utrwalanie wad wymowy. Dziecko oddychające przez usta nabiera zwyczaju unoszenia języka ku wałowi dziąsłowemu, co sprzyja kształtowaniu się patologicznych sposobów połykania. W efekcie końcowym powoduje to powstawanie lub utrwalanie wady wymowy. Dziecko 3-letnie z między zębową realizacją głosek bezwzględnie powinno być pod opieka logopedy.
- To także zaburzenia gospodarowania powietrzem. Oddychanie przez usta skutkuje krótką fazą wdechową i wydechową, ograniczoną pracą i niską sprawnością przepony – dziecko mówi szybko, często dobierając powietrze w czasie wypowiedzi, niezgodnie z pauzą logiczną. Taki sposób mówienia może być jednym z czynników utrwalających niepłynność mowy.
- Obniżone napięcie i wiotkość mięśni żwaczy, które odpowiadają za odruch żucia – dzieci oddychające przez usta szybko wykazują wyraźną niechęć do intensywnej pracy żuchwy przy żuciu.
Co robić, jeśli dziecko nieprawidłowo oddycha?
Dziecko samo nie wyrośnie z takiego sposobu oddychania, przysporzy mu ono natomiast wielu problemów, które wymagają długotrwałej terapii logopedycznej.
Jeśli zauważysz pierwsze oznaki oddychania torem ustnym (czyli sytuację, w której dziecko wykonuje wdech i wydech ustami, ocenie podlega tu oddychanie spoczynkowe) – zgłoś się do logopedy na konsultację.
Wczesna terapia przynosi szybkie efekty i nie pozwala utrwalić się nieprawidłowościom. Jeżeli obserwujesz u dziecka płytki, piersiowy tor oddechowy, możesz w trakcie zabaw uczyć prawidłowego, przeponowo – żebrowego sposobu oddychania.
Jaki jest cel ćwiczeń oddechowych?
- poszerzenie pojemności płuc,
- wzmocnienie mięśni biorących udział w oddychaniu,
- wyrobienie toru oddechu przeponowego,
- odróżnienie fazy wdechu i wydechu,
- wyrobienie umiejętności szybkiego, pełnego wdechu i wydłużonej fazy wydechowej,
- dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi,
- zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
Jak wykonywać ćwiczenia oddechowe?
Pamiętaj, aby ćwiczenia oddechowe wykonywać:
- w przewietrzonym pomieszczeniu,
- przed jedzeniem lub 2–3 godziny po posiłku,
- systematycznie 2–3 razy dziennie przez ok. 2–3 min,
- przedłużanie wydechu nie może być zbyt długie, bo może opróżnić płuca z tzw. „powietrza zapasowego”.
Ćwiczenia oddechowe rozpoczynamy od ćwiczeń, w czasie których dziecko powinno jedynie „bawić się” oddechem. Stopniowo przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, a więc ćwiczeń oddechowych połączonych z elementami gimnastyki całego ciała lub ćwiczeniami fonacyjnymi. Nowe elementy wprowadzamy, gdy dziecko opanowało wcześniejsze etapy kontroli oddechu.
Każde dziecko ma własny indywidualny rytm oddechu, inną pojemność płuc. Dlatego ćwiczenia te każde dziecko powinno wykonywać zgodnie ze swoimi możliwościami.
Przykłady ćwiczeń oddechowych
Ćwiczenia oddechowe rozpoczyna się od poinstruowania dziecka, u którego występują np. zaburzenia artykulacji, o konieczności nabierania powietrza nosem, a wypuszczaniu go ustami. Do sztandarowych przykładów tych ćwiczeń należą:
- dmuchanie baniek mydlanych,
- zdmuchiwanie płomyka świeczki,
- dmuchanie piłeczki pingpongowej do bramki lub łódeczek na wodzie w kierunku określonego celu,
- dmuchanie na gorącą zupę lub herbatę,
Propozycja wykonania zabawy do ćwiczeń toru oddechowego
Przygotuj kartkę papieru, nożyczki, klej, kredki i kawałki wełny. na kartce papieru narysuj rakietę, pokoloruj kredkami i wytnij. W dolnej części rakiety za pomocą kleju przyklej kawałki wełny.
Poproś dziecko, aby nabrało powietrze nosem i wydmuchiwało ustami przez słomkę, kierując ją w wełniany ogon rakiety, tak aby sunęła ona po stoliku.
Ćwiczenia oddechowe wymagające szczególnej ostrożności
Pisząc o ćwiczeniach oddechowych, nie sposób nie wspomnieć o najczęściej pojawiających się błędach. Często możecie spotkać w internecie ćwiczenie polegające na przenoszeniu w czasie wdechu za pomocą słomki, małych papierowych elementów, które dziecko przenosi na inny element np. wykonane z papieru małe biedroneczki, które dziecko przenosi na ilustrację listka.
Ćwiczenie to zwykle proponowane jest dzieciom z zaburzeniami artykulacji, a najczęstszym problemem oddechowym tych dzieci jest nieprawidłowy tor oddechowy. W przypadku tego ćwiczenia nie tylko faza wdechu jest wykonywana ustami. Obserwuje się również niefizjologiczne i nieprawidłowe, wzmożone napięcie mięśniowe w obrębie mięśni szyi, górnych okolic klatki piersiowej, górnej części tłoczni brzusznej, a także dolnej części twarzoczaszki.
Trudno takie ćwiczenie zaliczyć do prób kształtujących prawidłowy sposób oddychania. Może ono znaleźć pewne uzasadnienie wtedy, kiedy ma nastąpić aktywizacja napięcia mięśnia okrężnego ust – wargi obejmują i utrzymują słomkę, która jest głównym narzędziem pozwalającym na wykonanie ćwiczenia.
Celem nie jest jednak praca nad prawidłowym torem oddechowym, ale wzmocnienie napięcia mięśniowego mięśnia okrężnego ust.
Pamiętajcie, że ze względu na niefizjologiczną aktywność pozostałych partii mięśniowych oraz nieprawidłową sylwetkę przyjętą przez dziecko (zwykle zgarbione nad blatem stolika) przy wykonywaniu tego ćwiczenia nie należy go stosować zbyt często.
Uważam, że nie jest ćwiczenie, które należy na własną rękę wykonywać z dzieckiem w domu. Wyjątkiem są sytuacje, gdy logopeda wyraźnie dziecku zalecił takie ćwiczenia do samodzielnego wykonywania w domu.
Chcesz pomóc swojemu dziecku i wspierać rozwój jego mowy oraz naukę czytania?
Mam dla Ciebie ćwiczenia ogólnorozwojowe które Ci to ułatwią!
Zobacz moje zeszyty ćwiczeń “Radośnie rosnę i myślę” dzięki którym Twoje dziecko będzie ćwiczyło umiejętność logicznego myślenia, kategoryzacje, analizę i syntezę wzrokową oraz inne umiejętności, tak niezbędne do prawidłowego rozwoju mowy i wdrażające je do nauki czytania i pisania.
Szukasz innowacyjnej formy wspomagania rozwoju mowy dzieci?
Zobacz pomoce z serii „Kreatywne Wspieranie Mowy” – atrakcyjne dla dzieci, dobrane merytorycznie do ich potrzeb, o nowatorskiej i profesjonalnej grafice oraz perfekcyjnej jakości wykonania.
Masz ochotę pobrać darmowe materiały edukacyjne dla dziecka?
Zapisz się na mój bezpłatny* newsletter i pobierz „IDZIEMY NA RYBY!” – darmowy zestaw edukacyjny do zabaw z dzieckiem!
ZAPISUJĘ SIĘ NA NEWSLETTER:
*Zapisując się do newslettera, wyrażasz zgodę na przesyłanie Ci informacji o nowościach, promocjach, produktach i usługach KreatywneWrota.pl Zgodę będziesz mogła w każdej chwili wycofać, a szczegóły związane z przetwarzaniem Twoich danych osobowych znajdziesz w naszej polityce prywatności.
